Blog J.B.

Sakramenty – analiza

SAKRAMENTY  (schemat Eucharystii – patrz: niżej)

 

Sakrament Moment ustanowienia Szafarz Przyjmowany raz/wielokrotnie Niewidzialna

łaska Boża

Znaki widzialne
CHRZEST

Sakrament inicjacji chrześcijańskiej

(łac. Baptismum)

Chrzest Jezusa

w rzece Jordan

Szafarz zwyczajny: kapłan lub diakon; w niebezpieczeństwie śmierci – każdy z nas. Przyjmowany raz w życiu Oczyszczenie ze skazy grzechu pierworodnego Woda święcona, gromnica, paschał, biała szata, krzyżmo,

słowa rytu chrztu.

BIERZMOWANIE

(łac. Confirmatio)

Zesłanie Ducha Świętego Biskup miejsca lub delegowany przez niego prezbiter Przyjmowany raz w życiu Umocnienie w dojrzewaniu wiary darami Ducha Świętego Krzyżmo, słowa rytu sakramentu, krzyż
EUCHARYSTIA

(łac. Eucharisitia)

Ostatnia Wieczerza Prezbiter Przyjmowany wielokrotnie Ciało i Krew Chrystusa oraz Słowo Boże Słowa liturgii słowa i eucharystycznej; naczynia, księgi i szaty liturgiczne
POKUTA

(łac. Paenitentia)

Rozesłanie uczniów: „Komu grzechy odpuścicie…” Prezbiter Przyjmowany wielokrotnie Oczyszczenie z grzechów popełnionych po Chrzcie świętym Słowa rytu sakramentu, konfesjonał, stuła
NAMASZCZENIE CHORYCH

(łac. Unctio Infirmorum)

Prezbiter Przyjmowany wielokrotnie

NIE MA TAKIEJ NAZWY: OSTATNIE NAMASZCZENIE

Rozgrzeszenie + wiatyk; umocnienie chorego w dźwiganiu krzyża cierpienia Formuła rozgrzeszenia i wiatyku; olej namaszczenia
KAPŁAŃSTWO

(łac. Sacri Ordines)

Ostatnia Wieczerza Biskup miejsca Przyjmowany raz w życiu Uzdolnienie do pełnienia posługi kapłańskiej i czynności sakralnych Formuła sakramentu; krzyżmo, księgi, naczynia i szaty liturgiczne
MAŁŻEŃSTWO

(łac. Matrimonium)

Kana Galilejska Nowożeńcy

(Kapłan jest świadkiem z ramienia Kościoła)

Przyjmowany raz w życiu (powtórnie po wygaśnięciu węzła małżeńskiego – śmierć współmałżonka) Umocnienie miłości ludzkiej miłością Boga; zaproszenie Go do ludzkiej wspólnoty Formuła przysięgi małżeńskiej; obrączki; stuła

 

Każdy sakrament funkcjonuje na 2 płaszczyznach:

– widzialnej (ryt, słowa, uczestnicy)

– niewidzialnej (łaska Boża)

  • SAKRAMENTY (Katechizm Kościoła Katolickiego) „są skutecznymi znakami łaski, ustanowionymi przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi. Przez te znaki jest nam udzielane życie Boże. Obrzędy widzialne, w których celebruje się sakramenty, oznaczają i urzeczywistniają łaski właściwe każdemu sakramentowi. Przynoszą one owoc w tych, którzy je przyjmują z odpowiednią dyspozycją”. Są – niedostrzegalną zmysłowo – łaską Boga udzieloną człowiekowi przez posługę Kościoła. Sakramenty święte są przeznaczone dla osób żywych, wierzących i świadomych.
  • Podział sakramentów

Sakramenty, które można przyjąć raz w życiu, czyli niepowtarzalne (chrzest, bierzmowanie, małżeństwo, święcenia (potocznie kapłaństwo) i takie, które można przyjąć wiele razy, czyli powtarzalne (Eucharystia, pokuta, namaszczenie chorych).

Sakramenty, które można przyjąć tylko w stanie łaski uświęcającej – tzw. sakramenty żywych (bierzmowanie, Eucharystia, namaszczenie chorych, święcenia (potocznie kapłaństwo), małżeństwo) i takie, które przyjmuje się dla zgładzenia grzechów – tzw. sakramenty umarłych (chrzest, pokuta).

Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), sakramenty uzdrowienia (pokuta, namaszczenie chorych), sakramenty w służbie komunii i posłania wiernych (święcenia [potocznie kapłaństwo], małżeństwo).

  • Chrzest i bierzmowanie należą do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Są przyjmowane tylko raz i wiążą się na ogół z narodzinami i wejściem w okres dojrzałości. Eucharystia – najważniejszy sakrament – jest znakiem pożywienia i wspólnoty; pokuta – misterium przebaczania grzechów, a namaszczenie chorych – misterium pomocy w chorobie. Kapłaństwo upoważnia chrześcijanina do wypełniania urzędu kapłańskiego, a małżeństwo upoważnia dwoje ludzi do założenia chrześcijańskiego związku małżeńskiego.

CHRZEST

  • Ustanowiony przez Chrystusa na pamiątkę chrztu w rzece Jordan.
  • Gładzi grzech pierworodny (grzech śmiertelny, którego nie może zgładzić żaden inny sakrament), pozostawiając jednak jego skazę w ludzkiej naturze (zdolność i chęć czynienia zła).
  • Przyjmowany raz w życiu – w przypadku przyjęcia „chrztu z wody” sakrament jest dopełniany w parafii zamieszkania (zamieszkanie – zameldowanie). PROBLEM APOSTAZJI.
  • Nazywany jest „sakramentem inicjacji chrześcijańskiej” – rozpoczyna bowiem drogę życia sakramentalnego (bez niego nie można przyjąć żadnego innego sakramentu) i wprowadza nas w stan „dziecięctwa Bożego”.
  • Szafarz: zwyczajny – prezbiter miejsca; nadzwyczajny (bez mszy św.) – delegowany diakon; w sytuacji ryzyka śmierci – każdy ochrzczony [polanie głowy dziecka wodą i wypowiedzenie słów: „Ja ciebie chrzczę…”].
  • Znaki widzialne: woda chrzcielna, krzyżmo, gromnica, paschał, biała szata.

 

 

BIERZMOWANIE

  • Sakrament upamiętniający Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów w jerozolimskim Wieczerniku (Pięćdziesiątnica).
  • Przyjmowany raz w życiu.
  • Należy do grupy dwóch „sakramentów inicjacji chrześcijańskiej” – rozpoczyna dojrzałe życie wiary.
  • Szafarz zwyczajny – biskup miejsca; nadzwyczajny – delegowany przez niego kapłan.
  • Łaską Boga jest umocnienie darami Ducha Świętego do dojrzałego i gorliwego życia wiary.
  • Sakrament dopuszcza do pełnienia funkcji publicznych w Kościele (zgodnie z KPK niekonieczny do ślubu – prawo zwyczajowe).
  • Znaki widzialne: krzyżmo, krzyże konfirmantów, dialog z Biskupem.

 

 

POKUTA

  • Sakrament ustanowiony na pamiątkę słów Jezusa wypowiedzianych podczas rozesłania uczniów: „Komu grzechy odpuścicie, są im odpuszczone…”.
  • Przyjmowany wielokrotnie.
  • Inne nazwy: sakrament pojednania, spowiedź św.
  • Łaską Boga jest odpuszczenie grzechów popełnionych po chrzcie św.
  • Szafarz: prezbiter. Osoba spowiadająca się – penitent.
  • O ważności i godziwości sakramentu decyduje spełnienie 5 warunków (rachunek sumienia; żal za grzechy; mocne postanowienie poprawy; szczera spowiedź; zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu) – z nich najważniejszym jest żal za grzechy – rzutuje na autentyczność intencji przystąpienia i chęci poprawy.
  • Znaki widzialne: konfesjonał, stuła, słowa rozgrzeszenia, znak krzyża.
  • Sakrament jest chroniony tajemnicą spowiedzi obowiązującą spowiednika i penitenta.

 

NAMASZCZENIE CHORYCH

  • Ustanowiony w czasach apostolskich – powiązany z Pokutą i Eucharystią (wiatyk).
  • Przyjmowany wielokrotnie – w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia. Warunkiem przyjęcia jest pełna świadomość istoty sakramentu (m.in. wiek) oraz zdrowie psychiczne (poczytalność).
  • Szafarz zwyczajny – prezbiter; nadzwyczajny (bez spowiedzi) – diakon.
  • Łaska Boga: umocnienie osoby przyjmującej w cierpieniu lub doświadczeniach starości.
  • NIE JEST TO SAKRAMENT UMARŁYCH !!!
  • Znaki widzialne: olej namaszczenia, formuła sakramentu, wiatyk.

 

 

KAPŁAŃSTWO

  • Sakrament ustanowiony przez Chrystusa – wraz z Eucharystią – podczas Ostatniej Wieczerzy, w jerozolimskim Wieczerniku.
  • Sakrament przyjmowany raz w życiu.
  • Wraz z Małżeństwem należy do grupy „sakramentów społecznych”.
  • Szafarz – biskup miejsca. Osoba wyświęcona – neoprezbiter.
  • Łaska od Boga – uzdolnienie i umocnienie do głoszenia Ewangelii i sprawowania sakramentów.
  • Znaki widzialne: krzyżmo; księgi, naczynia i szaty liturgiczne.

 

 

MAŁŻEŃSTWO

  • Sakrament nawiązujący do obecności Jezusa w Kanie Galilejskiej.
  • Przyjmowany raz w życiu – istotą jest „zaciągnięcie węzła małżeńskiego”, który wygasa: po śmierci współmałżonka lub po udowodnieniu złamania zasad ważności i godziwości przyjęcia sakramentu (np. utajone choroby, inny związek, etc.)
  • Wraz z Kapłaństwem należy do grupy „sakramentów społecznych”.
  • Łaska od Boga – umocnienie przez Niego ludzkiej miłości.
  • Sakramentu, słowami przysięgi małżeńskiej, udzielają sobie sami narzeczeni; prezbiter jest świadkiem z ramienia Kościoła. Centralnym momentem, w którym narzeczeni stają się małżonkami, jest złożenie przysięgi małżeńskiej.
  • Obecna alternatywa wyboru formy związku: ŚLUB KONKORDATOWY (kościelny ze skutkiem cywilnym); ODDZIELNIE CYWILNY I KOŚCIELNY; SAM CYWILNY (często w sytuacji przeszkody kanonicznej); KONKUBINAT (wspólne pożycie bez żadnego ślubu).

 

 

EUCHARYSTIA

R  Sakrament ustanowiony przez Chrystusa wraz z Kapłaństwem podczas Ostatniej Wieczerzy w jerozolimskim Wieczerniku.

R  Przyjmowany wielokrotnie.

R  Od chwili rozpoczęcia Ewangelii nasz udział we mszy św. nie jest pełny (nie powinno się przyjmować komunii św.)

 

SŁOWNIK

EPIKLEZA – (gr. epiklesis – wzywanie na) jest prośbą do Boga Ojca, aby Jego Duch zstąpił na dary ofiarne i zamienił je w Ciało i Krew Chrystusa. Ten moment jest przedłużeniem i konsekwencją Wcielenia, które zostało dokonane pod wpływem działania tego Ducha („Z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło” [Mt 1, 20]). Po reformie liturgicznej Soboru Watykańskiego II (rok 1968) mamy epiklezę przed konsekracją (prośba, aby dary zostały przemienione) i po konsekracji (prośba, aby przystępujący do Komunii św. zostali przemienieni w żywą ofiarę). Dyskusja, czy modlitwa: „Uświęć te dary mocą Twojego Ducha…” przed konsekracją oraz „Pokornie błagamy, aby Duch Święty zjednoczył nas wszystkich…” po konsekracji są częściami epiklezy została rozstrzygnięta na korzyść opinii, że cała modlitwa eucharystyczna jest epiklezą. W czasie tej modlitwy wstawienniczej kapłan wyciąga dłonie nad darami ołtarza, co w tradycji Kościoła jest zawsze związane z modlitwą o udzielenie Ducha Świętego. W ten sposób kapłani Starego Przymierza wyciągali ręce nad zwierzętami ofiarnymi. Podobny gest stosuje się przy chrzcie św., bierzmowaniu i przy święceniach kapłańskich. Epikleza uświadamia nam rolę Ducha Świętego w liturgii. Udzielanie świętości jest właściwą „funkcją” Trzeciej Osoby Trójcy Świętej. Nazywana jest Ona „Uświęcicielem”, „Darem” lub „Miłością”. Konsekracja mszalna (konsekrować można także osoby i przedmioty) jest szczególnym uświęceniem, przez które chleb i wino stają się prawdziwym Ciałem i Krwią Chrystusa.

ANAMNEZA (gr. anámnēsis – „przypomnienie”, hebr. zikkaron – „pamiątka”) to część Modlitwy eucharystycznej następująca bezpośrednio po przeistoczeniu, rozpoczynająca się od słów „Wspominając śmierć i zmartwychwstanie…”.
Nawiązuje do tradycji liturgicznych Starego Testamentu, gdzie podczas Paschy Izraelici wspominali wyzwolenie z Egiptu, wierząc, że w czasie tego święta Bóg na nowo dokonuje zbawienia swego ludu. Obecność anamnezy w obrzędach Mszy Świętej nawiązuje do nakazu Jezusa z Ostatniej Wieczerzy: „To czyńcie na moją pamiątkę”. Kościół, posłuszny temu wezwaniu, wspomina Jego wcielenie, mękę i śmierć, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie.
Anamneza jest jednak czymś więcej niż tylko wspominaniem wydarzeń z przeszłości. Chrystus umarł na krzyżu i zmartwychwstał tylko raz – te wydarzenia historycznie są niepowtarzalne. Ponieważ jednak Zmartwychwstały nie podlega czasowi, Jego zbawcze dzieła stają się obecne, dostępne tu i teraz. Ich zbawcza moc ogarnia tych, którzy je teraz wspominają. Eucharystia jest zatem wspomnieniem i uobecnieniem wcielenia i następujących po nim tajemnic naszej wiary aż do zmartwychwstania włącznie.
Anamneza może być także przeniesiona w nasze życie – mamy uobecniać Jezusa Chrystusa i Jego przemieniającą moc wszędzie tam, gdzie przebywamy na co dzień. To we mnie ma być obecny Jezus Chrystus przebaczający, pocieszający, uzdrawiający, cierpiący…

KANON, MODLITWA EUCHARYSTYCZNA – inaczej anafora (z gr. podwyższenie) to wszystkie gesty i modlitwy zawarte między: „Pan z wami…” „W górę serca” (prefacja) a „Przez Chrystusa z Chrystusem…”(doksologia). W tym czasie składa się Bogu dziękczynienie za całe dzieło zbawienia, a złożone dary stają się Ciałem i Krwią Chrystusa. Dawniej w liturgii dopuszczano spontaniczną modlitwę kapłana, dopiero w XIII wieku stworzono Mszał, który w obecnie stosowanej wersji zawiera 10 Modlitw Eucharystycznych (w tym 3 do Mszy Świętej z udziałem dzieci). Kanon jest najbardziej uroczystą i najbardziej rozbudowaną z modlitw eucharystycznych. Zasadniczo jest oparty na łacińskiej wersji kanonu, jednak nie jest dosłownym jego tłumaczeniem. Inaczej niż w innych modlitwach eucharystycznych, rozpoczyna się modlitwą za Kościół, potem za żyjących. Następnie odmawia się wspomnienie tajemnicy dnia i świętych. Potem następuje modlitwa o przyjęcie darów. Kolejnym elementem kanonu jest epikleza i modlitwa konsekracji chleba i wina, po czym następuje anamneza ze wspomnieniem patriarchów Starego Testamentu. Po tej części kanonu następuje modlitwa za zmarłych oraz o wstawiennictwo męczenników. Kanon rzymski, podobnie jak inne modlitwy eucharystyczne, kończy doksologia wielka. Odmawianie pierwszej modlitwy eucharystycznej zaleca się w największe święta: Triduum Paschalne, Narodzenie Pańskie, Objawienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego oraz w święta apostołów.

DOKSOLOGIA (gr. doxa – chwała, logos – słowo) – oddanie chwały Bogu – uwielbienie Boga za Jego dzieła. W liturgii mówi się o doksologii końcowej (zwanej niekiedy ofiarowaniem), zamykającej modlitwę eucharystyczną. Kapłan unosi ręce, w których trzyma patenę z Ciałem Chrystusa i kielich z Jego Krwią wyżej niż podczas ukazania Najświętszych postaci. Przy tym wypowiada lub śpiewa słowa: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie, Boże, Ojcze wszechmogący, w jedności Ducha Świętego wszelka cześć i chwała przez wszystkie wieki wieków”. Zgromadzeni na Eucharystii potwierdzają ten gest przez wspólne Amen (najważniejsze Amen w całej liturgii), czasami śpiewane w trójgłosie. Gest ofiarowania ma swoje korzenie w ofiarach Starego Testamentu (tzw. gest kołysania przed Panem), których wielość i rozmaitość została zastąpiona i wypełniona przez jedną ofiarę Jezusa Chrystusa. W liturgii rzymskokatolickiej doksologia wyraża wdzięczność wobec Boga za to, że dał nam swojego Syna, który umarł i zmartwychwstał. Doksologia mała to „Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu” (na końcu każdego Psalmu w liturgii godzin), a doksologia duża to „Chwała na wysokości Bogu” (hymn śpiewany podczas niedziel i uroczystości).

 

EUCHARYSTIA (msza św.)

 

 

 

OBRZĘDY WSTĘPNE LITURGIA SŁOWA LITURGIA EUCHARYSTII OBRZĘDY

KOMUNII ŚW.

OBRZĘDY ZAKOŃCZENIA

 

 

DNI POWSZEDNIE NIEDZIELE

 

* Procesja i pieśń na wejście * I czytanie

(ST lub NT)

* I czytanie (ST) * Procesja z darami * Modlitwa Pańska („Ojcze nasz”) * Ogłoszenia duszpasterskie
* Ofiarowanie darów
* Pozdrowienie ołtarza *  Psalm responsoryjny (śpiew między czytaniami) *  Psalm responsoryjny (śpiew między czytaniami) * Obmycie rąk * Emboliom i aklamacja ludu * Pozdrowienie wiernych                     i błogosławieństwo
* Znak krzyża i pozdro-wienie wiernych * Modlitwa nad darami
MODLITWA EUCHARYSTYCZNA (I-V + dwie o pojednaniu   + 3 z udziałem dzieci) * Znak pokoju
* Zapowiedź intencji * Alleluja [Wielki Post -„Chwała Tobie, Królu wieków”] * II czytanie (NT) [Dz; Ap; Listy Apostolskie] * Łamanie i zmieszanie postaci * Rozesłanie
* Akt pokutny * Pieśń na wyjście
* Aklamacja „Kyrie eleison” * Alleluja [Wielki Post -„Chwała Tobie, Królu wieków”] * Prefacja * ”Baranku Boży”
* Ewangelia * „Sanctus” („Święty…”) * Modlitwa przygotowawcza
* Hymn „Gloria” – „Chwała na wysokości Bogu” (niedziele, uroczystości         i święta) * Modlitwa powszechna * Epikleza
* Ewangelia * Opis ustanowienia * Podniesienie

(słowa św. Jana Chrzciciela wypowiedziane podczas chrztu Jezusa w Jordanie)

* Homilia * PRZEISTOCZENIE (Konsekracja, Przemienienie – centralny moment mszy św.)
* Kolekta * Wyznanie wiary (Credo)
* Modlitwa powszechna * Anamneza * Komunia kapłana         i wiernych
* Modlitwa ofiarnicza
* Modlitwy wstawiennicze * Dziękczynienie
* Doksologia („Przez Chrystusa, z Chrystusem…”) * Puryfikacja
* Modlitwa po komunii