UROCZYSTOŚĆ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

Uroczystość ta jest dziękczynieniem Kościoła za tych wszystkich {znanych i nieznanych}, którzy w nagrodę za swoje życie na ziemi osiągnęli już niebo – KOŚCIÓŁ TRIUMFUJĄCY.

HISTORIA  USTANOWIENIA  ŚWIĘTA:

• Swoimi korzeniami uroczystość sięga czasów prześladowań pierwszych chrześcijan {I-III w. po Chrystusie}. Doczesne szczątki męczenników za wiarę były składane przez ocalałych chrześcijan w katakumbach {podziemnych grotach} i tam oddawano im cześć. Taki stan rzeczy trwał do roku 313.

• Na mocy edyktu cesarza Konstantyna Wielkiego {313 rok} Chrześcijaństwo staje się religią oficjalnie uznaną przez państwo. Do Rzymu zaczynają przybywać delegacje lokalnych wspólnot chrześcijańskich, z których pochodzili pierwsi męczennicy zabierając {przenosząc} całe relikwie lub ich części do miejscowych świątyń.

• 1 maja 610 roku papież Bonifacy IV otrzymuje od cesarza Fokasa pogańską świątynię PANTEON, składa tam liczne pozostałe w Rzymie relikwie i konsekruje na kościół chrześcijański pod wezwaniem Matki Bożej Męczenników. Dniem oddania czci zmarłym męczennikom staje się odtąd {na razie tylko w samym Rzymie} dzień 1 maja.

• W roku 731 papież Grzegorz III przenosi tę uroczystość na dzień 1 listopada. Uroczystość nadal jest obchodzona tylko w Rzymie i jego najbliższych okolicach.

• W roku 837 papież Grzegorz VI ustanawia uroczystość Wszystkich Świętych dla całego Kościoła Katolickiego.

ZWYCZAJE ZWIĄZANE ZE ŚWIĘTEM:

• Baby i  dziadowie  proszalni   –   żebracy  „okupujący”  w  tych dniach bramy wejść na cmentarze, odmawiający modlitwy w intencji zmarłego na prośbę „popartą” darem w naturze lub  pieniądzu. Zwyczaj  ten wynikał z przekonania, iż żebracy mają lepszy kontakt ze światem umarłych.
• Chleby zmarłych (powałki, peretyczki) – okrągłe, niewielkie bochenki chleba wypiekane celem „opłacenia” modlitwy  żebraków za  wskazaną przez ofiarodawcę osobę.  Były  początkowo  ofiarowane żebrakom, którzy w zamian ofiarowali w intencji zmarłych swoją modlitwę. Z czasem „chleby zmarłych” zaczęto składać na ręce miejscowego duszpasterza, który rozdawał je ubogim.
• Nie palenie w tym dniu ognia w domu –  panujące powszechnie przekonanie o „wędrówce dusz zagubionych” i poszukiwaniu przez nie miejsca pełnego spokoju i ciepła sprzyjało powstaniu zabobonu o dużym prawdopodobieństwie pożaru w przypadku zapalenia ognia w domu w tym dniu  (zwłaszcza, że dachy kryte były wtedy słomą).

DZIEŃ  ZADUSZNY

Jest to dzień wspomnienia naszych bliskich zmarłych i szczególnej modlitwy za dusze zmarłych w czyśćcu cierpiące – KOŚCIÓŁ OCZYSZCZAJĄCY SIĘ.

GENEZA  ŚWIĘTA:

• Oddawanie czci zmarłym jest praktyką tak starą jak człowiek {sięga swoimi korzeniami prehistorii człowieka – jednym ze znalezisk świadczących o rozwoju ewolucyjnym pierwotnego człowieka było znalezienie szkieletu osoby pochowanej w jednej z grot we Francji}, znaną we wszystkich kulturach i filozofiach. Terminy obchodów święta przypadały w różnych porach roku.

• Stary Testament podaje, że umieszczano imiona zmarłych w osobnych zestawieniach, aby się za nich modlić. Praktyka ta utrzymywała się także w czasach apostolskich i pierwotnym Kościele {zwyczaj ten przetrwał do dziś w postaci modlitwy wypominkowej}.

• Początkowo modlitwę za zmarłych „zamawiano” u bab i dziadów proszalnych, żebrzących przy bramach cmentarnych, „płacąc” chlebami zmarłych. Z czasem zapłatę „w naturze” zastąpiły datki pieniężne. W końcu rozpowszechnia się praktyka składania ofiar Mszy świętych za zmarłych.

• W roku 998 św. Odylo, opat klasztoru benedyktyńskiego w Cluny, ustala dzień 1 listopada Dniem Zadusznym we wszystkich klasztorach benedyktyńskich.
• Termin ten zostaje ostatecznie przeniesiony na 2 listopada {brak konkretnej daty i powodów}.

ZWYCZAJE ZWIĄZANE Z DNIEM ZADUSZNYM

1. Czasy przed Chrztem Polski  (966 r.):

• @DZIADY – {Zwyczaj  opisany w dramacie  „Dziady”  Adama Mickiewicza} uroczystość obchodzona na Litwie, w Prusach i Kurlandii, sięgająca swymi korzeniami czasów pogańskich, nazywana niegdyś  ucztą kozła,  której przewodniczył Koźlarz, Huslar, Guślarz, razem kapłan i poeta (gęślarz).
• @Stawianie na grobach jedzenia, czasem urządzanie uczt na grobach (w których uczestniczyli krewni zmarłego).
• @Uczty odbywające się w domu po powrocie z cmentarza (samej uczcie towarzyszył szereg przesądów, np. upadek sztućca podczas uczty odczytywano jako obecność „głodnej” duszy zmarłego.
• @Wiara w obecność (szczególnie w tym dniu) duchów zmarłych, które opuściły swoje groby.

1. Czasy chrześcijańskie:
   • @Rozdawanie chleba za  zmarłych  siedzącym  u  cmentarnych bram dziadom i babom  proszalnym, jako  zapłatę za ich modlitwę w intencji polecanych zmarłych.
   • @Z czasem za modlitwę zaczęto płacić pieniędzmi; żebracy zaś przestali wysiadywać przy bramach cmentarnych obchodząc co bogatsze gospodarstwa, oferując modły.
   • Palenie ogni:

*  Początkowo zapalano ogniska na rozstajnych drogach, aby wskazywały kierunek wędrującym duszom. Przy tych stosach (jak wierzono) zziębnięte dusze mogły się też ogrzać.

*  Od XVI/XVII wieku ogniska te zaczęto palić na cmentarzach{stąd dzisiejsze  świeczki i znicze na mogiłach}.

*  zwyczaj zapalania ogni według podań Kurpiów (opisany przez A.Chętnika):  „Gdy kogo zabito w lesie, w wypadku lub umyślnie – to w miejsce takie – kto przechodził – rzucał gałązkę, patyk, itp. Przez lata zbierają się tego kupy. Podobno sterty takie spalano  na Dzień Zaduszny”.

Opr. Ks. Janusz Barski   Lubań 2008

NOTATKA

niebo

Człowiek          śmierć          Sąd Boży         rzeczy ostateczne               czyściec

piekło

1. Oba dni, mimo podobieństw zwyczajowych  (nawiedzanie cmentarza) są od siebie zasadniczo różne:

a/ uroczystość Wszystkich Świętych [01.11] to radosne dziękczynienie Kościoła za wszystkich (znanych i nieznanych), którzy już osiągnęli niebo – Kościół Triumfujący

b/ Dzień Zaduszny [02.11] to okazja do modlitewnej refleksji i wspomnienia tych, którzy być może przeżywają jeszcze czas oczyszczenia w czyśćcu – Kościół Oczyszczający się.

1. W oba te dni (szczególnie 1.XI) wierzący są zobowiązani do uczestnictwa we mszy św., nawiedzenia cmentarza i zyskiwania odpustów ofiarowanych za zmarłych.
2. Pod względem rangi liturgicznej świętem ważniejszym jest uroczystość Wszystkich Świętych.